Warande Informatief: EARTH I - Karl Van Welden & Frederik Croene
“Excuseer, is Karl Van Welden hier eventueel aanwezig?”
Het is compleet donker in de Grote Zaal van de Warande. Iemand bevestigt mijn vraag en dan gaan alle lichten aan. Op de scène staat een zwarte vleugelpiano op een rond tapijt van zilverkleurige branddekens waarboven een doek in elegante verhoudingen zweeft.
“Dit werk is een co-creatie, waarbij Frederik de muziek componeert en ik het beeld tot stand breng. Naast het doek is de piano een belangrijk element in deze voorstelling. We hebben hiervoor trouwens al een keer samengewerkt. Het is een dialoog.”
Karl Van Welden is voor mij komen zitten en Frederik Croene voegt zich bij ons. Ze maken samen met Ryoya Fudetani, die instaat voor de compositie van het licht, Maarten de Vrieze, voor de machinerie en Vincent Malstaf voor de technologie de performatieve voorstelling EARTH I. Want het werk van Karl Van Welden strekt zich, nu al tien jaar vertrekkende van zijn cyclus Verenigde Planeten, uit van installaties, performances tot podiumkunst. Hij vertrekt van de verhouding tussen mens en heelal, waarbij onze nietigheid als aardbewoners meermaals wordt benadrukt en de gekozen planeet telkens symbool staat voor kenmerken van die verhouding. Na MERCURY, PLUTO, MARS en SATURN is het nu de beurt aan de Aarde: EARTH I.
“Bij deze voorstelling, die ik al van tevoren had gepland door de opeenvolgingen in de lange cyclus waarin ik werk, lagen twee beelden aan de basis. Eerst is er het gegeven van Zwitserse gletsjers die worden ingepakt om ze te beschermen tegen de opwarming van de Aarde. Een absurd gegeven. Dat fascineert me, die menselijke poging die zowel tragisch als ontroerend kan zijn. En het tweede beeld is een werk van Joseph Beuys die een piano inpakt in vilt wat een beschermend materiaal is. Hij doet dat ook vanuit een verzorgend en beschermend gebaar. Een boeiende thematiek. Het doek dat we gebruiken, waaronder de piano staat, is ook van vilt.”
Beuys legt in 1966 een piano het zwijgen op door hem in te pakken in vilt, waarmee de kunstenaar wil wijzen op de gevaren van blijvend zwijgen.
In de voorstelling EARTH I ontstaat een harmonieuze dialoog tussen de man aan de piano en het doek dat bergvormige gedaanten aanneemt en tegelijk van hoogte verandert zodat we ook in een zee of tussen de wolken zitten. Het is niet zomaar dat de Alpenzee-schilderijen van Thierry De Cordier, waarin de woeste baren van het water bergen lijken te worden, Karl Van Welden inspireerde bij het opzetten van deze ingenieuze compositie. Puppet on a string?
“Is het werk van Christo ook een inspiratie geweest bij dit beeld?”
“Dat is een link die nog veel zal worden gelegd denk ik, maar hoewel hij natuurlijk ook inpakt, is zijn bedoeling voor mij minder van belang geweest. Volgens mij is het Christo enkel te doen om het visuele aspect van de inpakactie, terwijl het voor ons toch draait om de bedoeling daarachter, het beschermende, zoals bij Beuys.”
Ik richt me tot Frederik Croene, die hierop een aanvulling geeft.
“Dat beschermende wat ook in de actie zit van de ingepakte gletsjers, wijst tegelijkertijd op het tragische, hoewel goedbedoelde, maar soms toch trieste van de menselijke interventie. Eigenlijk zijn we te laat, maar we doen toch nog iets in een grootsheid, de opwarming van de Aarde, wat we op die manier niet kunnen terugdraaien. En binnen dat grote geheel zit de spelende mens aan de piano. Een piano die verwijst naar de 19de eeuw waarin machines werden uitgevonden. Het instrument staat voor vooruitgang, verwijst ook naar de elite; de piano werd bespeeld in exclusieve salons als statussymbool. En als je dat nu bekijkt, terwijl er zo veel is veranderd, zijn klassieke instrumenten in al die jaren vrijwel ongewijzigd gebleven.”
Terwijl geeft die machine de expressie van een individu weer, de klanken die ons mens maken door toetsen in te duwen. Een klein menselijk verhaal omgeven door noten. Altijd universeel?
De poëzie van het beeld gecreëerd door Karl Van Welden en Frederik Croene, dat zich ontplooit in de tijdspanne van een uur wordt volgens hen het best weergegeven in grijswaarden. Een tijdspanne om het te hebben over een tijdloos moment dat nu van belang is.
Automatisch vraag ik me af of humor daar een rol in kan spelen. Subtiel misschien, in de muziek eventueel, zegt Karl nog, maar zeker niet als bewust middel om het geheel te brengen.
Op dat moment gaat er een deur op de scène open en wandelen twee ruitenwassers het podium op, waarbij degene met het hoedje spontaan aanstalten maakt om een liedje op de piano te spelen. Frederik kan hem nog net tegenhouden. Ze wilden enkel even informeren naar de mogelijkheden van de rode hoogtewerker.
In hoeverre laat je het toe om het moment de volgende stap te bepalen?
Hoog op het balkon volg ik intussen de programmatie van het berglandschap. Alle variaties worden uitgeprobeerd, zoals -150 of +340, en nauwkeurig genoteerd. Het licht beweegt zich over de bergkammen en wordt indien nodig door Ryoya Fudetani geïntensifieerd of gedimd.
“Hebben jullie eigenlijk een vaste boodschap die jullie willen meegeven?”
Karl draait zich om.
“Nee, eigenlijk niet, de interpretatie staat vrij, maar er is wel een stille hoop om mensen een uur lang te kunnen betrekken bij één beeld. Het is een beetje zoals een steen; je kan eraan voorbijlopen of je kan er een uur gaan voorzitten en dan ga je er gegarandeerd ander leven in zien. Al is dit hier wel iets anders dan een steen natuurlijk.”
Karl zet zich op de rugleuning van zijn stoel en kijkt naar beneden.
“Het ronde tapijt van branddekens zou een Alpenmeer kunnen zijn. In ieder geval komt de ronde vorm regelmatig terug in mijn werk, het is een natuurlijke vorm en het verwijst naar leven en oneindigheid, de cyclus die blijft doorgaan. Zoals bij sisyfusarbeid.”
“Is er eigenlijk een reden waarom jouw voorstellingen zoals EARTH I met hoofdletters worden geschreven?”
“Ik zie het als hoofdstukken en daarin zijn we nu zeker nog niet bij de apotheose, als alles goed gaat, volgen er nog fasen. Ik vind het belangrijk dat die cyclus blijft doorgaan in zijn afzonderlijke hoofdstukken. Want wij, de mens hebben de zekerheid dat we uiteindelijk zullen verdwijnen. Hoelang dat zal duren weten we niet, maar dat besef heb ik wel.”
In- en uitzoomen tussen een mensenleven en de kosmos, het is een toeval dat we hier zijn, het had helemaal anders kunnen lopen. Al vertrekt Karl Van Welden niet doelbewust van eigen gedragingen, angsten of twijfels, ze zitten vervat in het grotere geheel van de mensheid, de Aarde, de kosmos. En als we aannemen dat ook wij uiteindelijk versmelten met de eeuwige tijd, dan ligt in die tussentijd mogelijks in de aandacht voor het detail betekenis verscholen.
“Hoe meer we uitzoomen en onze kleine plek als mens bestuderen en er meer over te weten komen, gaat dat samen met een verwondering over hoe alles is wat het is?”
“Verwondering is altijd een voorwaarde.”
Voor ik naar buiten ga zie ik nog net Maarten Devrieze op de rode hoogtewerker boven het vilten landschap uittorenen om één van de gewichten te herstellen.
Soms kan een draadje losgeraken. Met lange baard als God boven de wolken.
I wonder if one day that, you'll say that, you care.
If you say you love me madly, I'll gladly, be there.
Like a puppet on a string.
Tekst en tekeningen Marie Peeters