Warande Informatief: Who’s Tupac? - Jr.cE.sA.r / NNT & KVS

Tupac Amaru Shakur, ook bekend als 2Pac en Makaveli, was een invloedrijke Amerikaanse rapper, dichter en acteur. Hij was een van de belangrijkste namen in de zogenaamde gangsta rap van de jaren 90. Hij stierf toen hij 25 was, nadat hij was neergeschoten. Vijfentwintig jaar later besliste Jr.cE. sA.r dat deze opstandige icoon de volgende naam zou worden in hun rijtje van omstreden activistengrensverleggers in de strijd tegen racisme na Muhammad Ali, Malcolm X en Winnie Mandela. ‘In mijn roman De beloning zat al een personage dat dacht dat hij Tupac was’, zegt de bekroonde Belgisch-Marokkaanse schrijver Fikri El Azzouzi, stichtend lid van het gezelschap Jr.cE.sA.r, met ‘Who’s Tupac?’ als dertiende theatertekst op zijn naam. ‘Maar het was acteur-zanger en Tupacfan Junior Akwety die voorstelde de meesterrapper op de planken te zetten.

’ Eyeopener ‘

Ik was al een zware fan van Dr. Dre, N.W.A (Niggaz Wit Attitudes) en Snoopdog’, vertelt El Azzouzi. ‘Tupac leerde ik kennen toen hij bij de platenfirma van Dr. Dre kwam. Hij was voor mij een eyeopener omdat hij niet alleen een artiest maar ook een echte revolutionair was.’

‘Ook de manier waarop hij dingen zei, hoe hij door het leven ging, zijn thug (‘gangster’, mc) life, vond ik zeer aantrekkelijk… Mijn vrienden en ik wilden zoals Tupac zijn. Zo goed kunnen rappen als hij, zijn uitstraling hebben en net als hij opkomen voor onze waarheid.’ ‘Ook de feiten met rapper The Notorious B.I.G., met wie hij goed bevriend was, hebben een grote indruk op mij gemaakt.

Toen Tupac op een gegeven moment overvallen werd, verdacht hij The Notorious B.I.G. van verraad. Mijn vrienden en ik kozen resoluut de kant van Tupac, want vriendschap was zeer belangrijk voor hem en dat gold ook voor ons. Hij was een heel emotioneel en loyaal iemand. Later bleek dat The Notorious B.I.G. niets met de overval te maken had. Maar alleen al het idee van zijn verraad had Tupac diep in zijn ziel geraakt.’ Jr.cE.sA.r koos voor de vorm van een talentenjacht, genre The Voice. ‘Je ziet één MC (Master of Ceremonies), Blindspot met name, en vier kandidaten: A-DoggMobutu, A-pimp-named-slick-back, Blindspot, Serpentina en Suicide, die het koste wat kost willen maken in deze wedstrijd die balanceert tussen hemel en hel. Ze gaan tot het uiterste met slechts één doel voor ogen: de volgende Tupac worden.’ El Azzouzi belooft een voorstelling ‘vol referenties aan Tupac, diens muziek, en de typerende slang.’

Lesane Parish Crooks 

Tupac werd als Lesane Parish Crooks geboren in East Harlem, New York, als kind van ouders die lid waren van de militante Afro-Amerikaanse organisatie Black Panthers. Zijn moeder, Afeni Shakur, veranderde zijn geboortenaam toen hij een jaar oud was in ‘Tupac Amaru Shakur’, naar zichzelf en de Peruviaanse revolutionaire vrijheidsstrijder Túpac Amaru.

Op 15-jarige leeftijd begon Tupac met rappen onder de alias MC New York, en later 2Pac. Hij bracht een groot deel van zijn jeugd door in Baltimore, Maryland, waar hij naar de elitaire Baltimore School for the Arts ging. Hij onderscheidde zich als student, maar het gezin verhuisde naar Marin City, Californië, voordat hij kon afstuderen. Daar ging Shakur de straat op, verkocht drugs en raakte betrokken bij de bendecultuur die het materiaal zou leveren voor zijn rapteksten.

 In 1990 sloot hij zich aan bij Digital Underground, een rapgroep die een hit had gescoord met de single ‘The Humpty Dance’, maar een jaar later al maakte hij zijn solodebuut met ‘2Pacalypse Now’, waarin hij de Amerikaanse hypocrisie aanvalt. Twee jaar later speelde Tupac met Janet Jackson in de film ‘Poetic Justice’, en bracht hij zijn tweede album uit, ‘Strictly 4 My N.I.G.G.A.Z.’ Het album bevatte net als zijn debuut activistische teksten, maar singles als ‘Holler If Ya Hear Me’ en ‘Keep Ya Head Up’ maakten zijn werk veel radiovriendelijker. Met zijn toegenomen roem en succes werd Shakurs gangstalevensstijl steeds kritischer bekeken. Een reeks arrestaties culmineerde in een veroordeling voor aanranding in 1994. Hij zat in de cel toen zijn derde album, ‘Me Against the World’ (1995) uitkwam. Hij kwam na acht maanden voorwaardelijk vrij.

Zijn vierde, ‘All Eyez on Me’ (1996), was een tweedelige lofzang op het ‘misdadigersleven’ dat Shakur belichaamde. Het album kwam meteen op nummer één in de hitlijsten en verkocht meer dan vijf miljoen exemplaren in het eerste jaar na de release.

Op de avond van 7 september 1996 werd Tupac neergeschoten bij het verlaten van een casino in Las Vegas, waar hij net een bokswedstrijd met Mike Tyson had bijgewoond. Hij stierf zes dagen later. De dader werd nooit gevat, maar de daad werd gelinkt aan de voortdurende rivaliteit tussen de rapgemeenschappen aan de oosten de westkust. Zijn populariteit bleef onverminderd groot na zijn dood. In 2017 werd hij opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame. Volgens de Los Angeles Daily News stonden dat jaar meer dan 75 miljoen verkochte platen op de teller. And still counting.

Dé referentie

‘Tupac was dé referentie qua muziek en hiphop: I loved ‘All Eyez on me’ en ‘California’, zegt de Belgische, maar internationale danseres-actrice-theatermaakster Cindy Claes, die de rol van kandidaat Blindspot voor haar rekening neemt, over haar tienerjaren in Brussel en omgeving. We schrijven de tweede helft van de jaren 90.

‘Hiphop was all around me’, zegt Claes. ‘In die jaren was ik op zoek naar mijn identiteit - ook als burger in de wereld - en werd ik aangetrokken door deze community. Ik voelde me goed in deze zelfgekozen familie waar ik liefde, brother- en sisterhood gewaarwerd.’ Ze was net als de andere jongeren op zoek naar een rolmodel.

Claes – master sociologie en antropologie – kreeg na hiphop in België krumping, een energieke en acrobatische hiphop-dansvorm, waarin ook mime en wilde Afrikaanse tribal-dance zitten, onder de knie in Londen. Toen ze de vorm vervolgens ging onderzoeken in Los Angeles, stond ze middenin de thema’s van Tupac.

‘Toen ben ik pas de betekenis van zijn teksten beginnen te beseffen. Te midden van de shit, van de sociale problemen, het extreem aanwezige politiegeweld.’ ‘Ik herinner me zeer goed de realiteit van het geprivatiseerde gevangenissysteem in de Verenigde Staten: de cellen hebben bewoners nodig - ofwel langresiderenden of voortdurend nieuwe bezetting.’ ‘Ik zag de doodskisten van jonge zwarte gasten. Dat hakte erin. De plek waar ik als mentrix krumpsessies organiseerde was omboord met herinneringsbordjes van slachtoffers.’

In LA stond ze oog in oog met gang violence, ontmoette ze jongeren die ouders of andere rolmodellen misten, die drugsmisbruik kenden, ze hoorde hun gevangenisverhalen. ‘Ik heb een van mijn mentees samen met zijn moeder begeleid naar de rechtbank. De jongen had feitelijk niets verkeerd gedaan. Ik heb zijn pijn gezien. Alleen de rechter en ik waren wit. De rest was Mexicaans en/of zwart.’

Hoe denkt ze over Tupacs vrouwenhaat en seksisme in zijn teksten? Zijn verdenking van verkrachting? ‘Dat laatste is nooit bewezen. Ja, hij gebruikt termen als bitches en erger voor vrouwen, maar was dat zijn idee of dat van de platenfirma en voelde hij zich daar comfortabel bij? We kunnen het hem niet meer vragen. Ik zou daar tegenover willen stellen: zijn teksten weerspiegelen vaak de zorgen van de zwarte gemeenschap.’

Bang is ze nooit geweest als (witte) vrouw alleen in de niet van geweld gespeende hiphopcommunity: ‘Ik heb altijd in multiculturele omgevingen gewoond en ik ben een reiziger. In mijn eentje diverse keren dansworkshops in Jamaica gevolgd ook, om maar wat te noemen.’ Ze zette uitwisselingen op tussen Krump-gemeenschappen in Los Angeles en Londen, Trinidad en Tobago, tussen Amerika en Europa en binnen Europa.

‘Mijn roeping is het creëren van artistieke aardbevingen door middel van theater, beweging en dans’, zegt ze. ‘Kunst heeft de kracht om positieve veranderingen teweeg te brengen in gemeenschappen. Kunst kan genezen, vrede stichten, vragen stellen en mensen samenbrengen.’ Wie Blindspot is? ‘Mijn personage is een witte hiphopper die niet altijd politiek correct is. Ze wil de show winnen en de nieuwe Tupac worden, sure. Haar thema is: erbij horen, belonging. Ze voelt zich alleen staan en wil aanvaard worden. Nog belangrijker dan de wedstrijd winnen is het aantrekken van nieuwe familie. “Don’t leave me alone in this dark life”, zegt ze. Ze houdt een donkere geschiedenis geheim, maar heeft ook een heel stoere kant. Over mijn rol als Blindspot kan ik alleen zeggen: ik sta ten dienste van de voorstelling.’

Dear Mama 

‘Tupac is een heel belangrijke figuur in mijn leven geweest.’, zegt (Louis) Junior Akwety, die werd geboren in Kinshasa en opgroeide onder een dictatuur in Argentinië. Hij is rapper, singer-songwriter, producer, Tupac-kenner en inmiddels vaste compagnon van Jr.cE.sA.r (‘Rumble in da Jungle’, ‘L’Homme de La Mancha’, ‘Malcolm X’ en ‘Drarrie in de nacht’.) Hij speelt de rol van kandidaat A-Dogg-Mobutu. Tupac vormde Akwety als artiest en als mens: ‘Ik ben al fan sinds ’94, toen ik nog in Londen woonde. De eerste raptekst ooit die ik noteerde aan de radio en wilde bijhouden was er een van Tupac: Dear Mama. Er was toen van internet, Google en Spotify nog geen sprake. Ik zat aan het toestel gekluisterd tot ik een Tupac hoorde. Het voelde het alsof ík die tekst had geschreven voor mijn moeder. Zo is mijn liefde voor schrijven en musiceren begonnen. Tupac Shakur is tot op vandaag een van mijn grootste inspiratiebronnen.’

‘De eerste keer dat ik de naam ‘Tupac’ hoorde was onder de dictatuur in Argentinië. Die klonk als een waarschuwing. De Tupamaros, een guerillabeweging uit Uruguay, waren volgens de aanhangers van het militaire regime een van de gevaarlijke groeperingen die onze katholieke, westerse levensstijl wilden vernietigen.’ Nog voor Tupac Shakur leerde hij Túpac Amaru en Túpacu Amaru II kennen.

‘De eerste Túpac Amaru was de laatste keizer van de Inca’s: de Spaanse kolonisatoren onthoofdden hem en maakten daarmee een einde aan zijn keizerlijke dynastie. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan: zijn nakomeling Túpac Amaru II groeide uit tot een belangrijke hoofdrolspeler in de onafhankelijkheidstrijden binnen Zuid-Amerika. Een feit dat in lesboeken over de wereldgeschiedenis vakkundig onder de mat werd geveegd. Túpac Amaru II vocht nochtans voor een rechtvaardiger continent, vrij van de etnische classificaties die de kolonie oplegde.’

‘Nóg later ontdekte ik de muziek en teksten van Tupac Shakur. Wereldberoemd en een echt hiphopicoon. Dat er een link was tussen deze verschillende Tupacs: daar had ik toen nog geen benul van.’

Heeft Akwety geen probleem met de gangsta-kant van zijn icoon? Akwety: ‘Hij is er meermaals ingeluisd en hij is meer dan eens verraden. Er liep een beschuldiging tegen hem voor een groepsverkrachting, maar alle andere betrokkenen werden vrijgesproken en zelfs het slachtoffer gaf toe dat ze door de politie gedwongen werd om een verklaring af te leggen tegen Tupac. Een tijdje daarvoor had hij een gewapende confrontatie met de politie gehad waarvoor hij werd vrijgesproken wegens zelfverdediging. Via die beschuldiging wilde de politie alsnog met hem afrekenen.’ Akwety benadrukt dat Tupac muzikaal relevant blijft en dat hij hem nog steeds overal tegenkomt. ‘Tijdens de tour van ‘L’Homme de La Mancha’ in Zuid-Amerika zag ik hem op muurschilderingen. Ook in de VS is Tupac niet weg te denken uit het straatbeeld. En in Afrika is hij een legende.’

‘Hij blijft een inspiratiebron voor de artiesten van vandaag, van het verleden en van de toekomst. Hij is belangrijk voor mensen van mijn generatie, hij was onze James Brown, onze Michael Jackson. Hij is een icoon voor de hiphopwereld, een van de hoofdfiguren en misschien wel de grootste.’

Bronnen

 lemma ‘Tupac Shakur’ van Michael Ray en de redactie van Encylopaedia Britannica, Rob Lowman: ‘Seeing rapper Tupac Shakur’s life, death and music through ‘All Eyez’ biopic’, Los Angeles Daily News, 14 september 2017, Ewoud Ceulemans: ‘Een artiest, én een echte revolutionair’, in: De Morgen, 4 september 2021, Michaël Bellon: ‘Jr. cE.sA.r en de KVS vragen zich af: Who’s Tupac’, in Bruzz, 7 september 2021 en de KVS-tekst van dramaturg Gerardo Salinas.

Credits

Fikry El Azzouzi regie: Junior Mthombeni 
soundrack, muziekinstallatie en muzikale leiding: Cesar Janssens met: Cindy Claes, Andie Dushime, Junior Akwety, Alex Akuete en Zediam 
scenografie en lichtontwerp: Stef Stessel 
kostuumontwerp: Lieve Pynoo 
beweging: Lisi Estaras en Quan Bui Ngoc 
dramaturgie: Gerardo Salinas en Robbert Van Heuven 
outside eye: Younes van den Broeck 
inside eye: Junior Akwety en Alex Akuete 
regie-assistent: Irina Reinke 
ontwerp en uitvoering klankinstallatie: Ralf Nonn en Cesar Janssens 
productieleider: Tanja Vrancken productie: KVS 
coproductie: Perpodium, NNT 
met de steun van Tax Shelter van de Belgische Federale Overheid via Cronos Invest en BNPPFF

naar de voorstelling